Opinia w sprawie rozporządzenia dotyczącego prac domowych

Dziś rano odbyła się konferencja Ministerstwo Edukacji Narodowej poświęcona rozporządzeniu o pracach domowych. To dobra okazja, żeby przytoczyć treść naszej opinii do projektu tego rozporządzenia zgłoszonej na etapie konsultacji (pośród 300 innych).

Warszawa, dnia 26 lutego 2024 r.
Opinia dot. zmiany rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 2572).
1.   Zakaz prac domowych w klasach 1-3 oraz wprowadzenie formuły nieobowiązkowych prac domowych w klasach 4- 8 to regulacja nadmiarowa. Ponieważ prawo oświatowe nie zawiera w sobie definicji takiej formy pracy jak „praca domowa”, wobec czego nie powinno się eliminować jej z praktyki szkolnej poprzez ustawowy zakaz lub ograniczenie.
2.   W ocenie skutków regulacji, nie przedstawiono żadnych danych, potwierdzających konieczność zmiany prawa w zakresie praktyki zadawania prac domowych. Argumenty które pojawiają się w dyskusji publicznej, dotyczą jedynie dowodów anegdotycznych, czyli rozmów z rodzicami w czasie spotkań w kampanii przedwyborczej, listów przesyłanych do ministerstwa, czy innych opinii, które do ministerstwa trafiają.
3.   Zakaz zadawania praktycznych prac domowych w klasach 1-3 jest konstrukcją budzącą wiele wątpliwości. Dlatego że praca w edukacji wczesnoszkolnej, bardzo często bazuje na ćwiczeniach i samodzielnej aktywności dziecka w domu. Pojawiają się zatem wątpliwości, co ustawodawca rozumie pod pojęciem „praktycznych prac domowych”. Dla nauczycieli i nauczycielek edukacji wczesnoszkolnej taką pracą praktyczną jest na przykład spacer po lesie i zbieranie liści - to obserwacja cyklu przyrody, to hodowanie fasoli, przeprowadzanie eksperymentów z wodą i olejem, przygotowywanie rysunków. Te przykłady pokazują, że zmiany ustawowy opierające się na ogólnych sformułowaniach budzących wątpliwości i stwarzających pole do nadinterpretacji, to źle stanowione prawo.
4.   Uważamy że zmiany w polskim systemie oświaty wymagają przede wszystkim czytelnego i zrozumiałego planu. Zrozumiałego dla 4,5 miliona uczniów, ich rodziców, 670 tys. nauczycieli i nauczycielek. Taka strategia dla edukacji niestety nie została przedstawiona, nie można więc traktować zakazu i ograniczenia zadawania prac domowych jako fragmentarycznej zmiany służącej zakreślonym perspektywicznie celom.
5.   Zwracamy uwagę, że jakakolwiek forma narzucania lub ograniczania sposobu pracy szkół i nauczycieli, jest ingerencją w nauczycielską autonomię, której przez ostatnie lata, wiele razy musieliśmy bronić. Rozumiemy że w obszarze prac domowych może dochodzić do nieprawidłowości czy nadużyć, jednakże apelujemy o to, by wszelkie zakazy lub nakazy, dotyczące pracy szkół, poprzedzać rzetelną diagnozą stanu, którego zmiany prawa dotyczą. W tym wypadku jej zabrakło.
Jako obywatele i obywatelki, świadomie uczestniczący w debacie publicznej na temat kierunków rozwoju polskiego państwa, jak również polskiej edukacji, zatroskani stanem w jakim obecnie znajduje się polskie szkolnictwo oczekujemy, że wszystkie zmiany w polskiej szkole będą w przejrzysty, włączający i wiarygodny sposób, uzgadniane z uczniami, uczennicami, nauczycielami, nauczycielkami, rodzicami, ekspertami i ekspertkami.
Oczekujemy rzetelnych konsultacji - przygotowanych w oparciu o standardy zasad konsultacji społecznych, przyjętych jako dobra praktyka w 2012 roku.
Przypominamy te standardy to: dobra wiara, powszechność, przejrzystość, responsywność, koordynacja, przewidywanie, poszanowanie interesu ogólnego.
Oczekujemy również rzetelnych prekonsultacji, które będą uwzględniały, potrzeby i wiedzę wszystkich tworzących system szkolny stron. Również w tym obszarze na przestrzeni ostatnich lat organizacje społeczne i akademicy opracowali dobre praktyki, które są gotowe do wdrożenia: narady o edukacji, wysłuchanie obywatelskie, pogłębione badania jakościowe, badania ilościowe.
Oczekujemy również zrealizowania obietnicy złożonej w umowie koalicyjnej - współpracy z eksperckimi organizacjami trzeciego sektora.
Oczekujemy również odniesienia się do wcześniejszych pomysłów powołania zespołów lub gremiów eksperckich, wypracowujących modelowe rozwiązania dla edukacji na przyszłość, działających poza bieżącym interesem politycznym i partyjnym.
W interesie państwa polskiego, polskie edukacji, przyszłości młodych Polaków i Polek, jest jak najszybsze opracowanie, transparentnych standardów współpracy ponadpartyjnej z ekspertami i ekspertkami, nauczycielami i praktykami,  którzy przez ostatnie lata pracowali na rzecz wolnej i dobrej szkoły.

Iga Kazimierczyk
Tomasz Kosmalski
Maria Kowalewska
Anna Schmidt-Fic
Maciej Sokół

Fundacja "Przestrzeń dla edukacji"
Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka
Obywatele dla Edukacji
Fundacja EduTank
Inicjatywa Protest z Wykrzyknikiem